Bogorodica Ljeviška

Prizren, carski grad nad gradovima, zaneseni putopisci poredili su sa Carigradom, Solunom, Ohridom. U jednom od najstarijih kvartova tog grada dvorova i hramova, u Ljeviši, još u IX veku postojala je trobrodna bazilika sa unutrašnjom pripratom i drvenom krovnom konstrukcijom. Kada je tokom uspostavljanja svetosavskih episkopija, u prvoj polovini XIII veka, odlučeno da tu bude sedište vladike prizrenskog, hram je prvi put temeljno obnovljen. Današnji izgled tog hrama posvećenog Bogorodici, i čuvenog pod imenom Bogorodica Ljeviška, delo je graditelja kralja Milutina. Kompleksna petokupolna crkva, sa spoljnom pripratom otvorenog tipa, nad čijim središtem se uzdiže vitka kula zvonara, sva je prozračna od brojnih dvočlanih prozora i lučnih otvora. Na apsidi, bogato ukrašenoj nišama, ostavljen je zapis o ktitorskoj aktivnosti kralja Milutina. Po prvi put je sačuvano i ime arhitekte, protomajstora Nikole, i živopisca Mihaila Astrape, oba zabeležena na luku spoljne priprate. Zadivljujuće su freske iz Ljeviške. Jedan arapski srednjovekovni pesnik, potresen, oštrim predmetom urezao je ispod predstave San Jakovljev natpis na arapskom "Zenica oka moga gnezdo je lepoti tvojoj". I danas ta svevremena lepota nekako probija sa poćađavelih i gotovo unnštenih zidova. Započeto u leto 1999, arbanaško zatiranje kulturnog blaga Prizrena dovršeno je u proleće 2004, u prisustvu nemačkih vojnika iz sastava KFOR-a. U razvalinama savesti Evrope nestao je čitav deo grada zaštićen kao spomenik kulture, kompleks Potkaljaja, Pantelija, Potok mahala... Zapaljene su sve preostale kuće stambenog dela, kao i crkve sv. Nedelje i sv. Đorđa, zgrada Bogoslovije "Sveti Kirilo i Metodije", Saborna crkva sv. Đorđa, Crkva svetih vrača Kozme i Damjana, Crkva sv. Pantelejmona, zgrada Episkopije.